Het Europa van de filosofen

In het koor van hen, die zich ooit over het onderwerp 'Europa' hebben uitgelaten, hebben vanzelfsprekend ook de filosofen hun stem laten horen. Er zijn er heel wat geweest voor wie het een belangrijk thema was. Zij hebben geschreven over het karakter van de Europese beschaving; over Europa's rol in de wereldgeschiedenis; over zijn verleden en toekomst, zijn eenheid of verdeeldheid, de waarde of onwaarde van wat het heeft veroorzaakt en tot stand gebracht. Dat gebeurde vanuit verschillende wijsgerige posities en vaak naar aanleiding van actuele omstandigheden. Om die redenen is het resultaat niet be-paald harmonisch te noemen. Juist daarom loont het de moeite de geschiedenis ervan na te gaan. En dan blijkt dat er bij nadere beschouwing wel de-gelijk enige samenhang is te vinden en dat er enkele dominante tradities zijn te onderscheiden. Bovendien, er is veel dat boeit, verheldert of intrigeert. Dit levendig geschreven essay is een poging de 'Europa-filosofie' van de laatste twee eeuwen in kaart te brengen. Het is nuttig iets van deze geschiedenis te weten, een geschiedenis die ondanks alle Europa-debatten van de laatste jaren goeddeels is vergeten. Zelfs de intensieve discussies van 50 0 jaar geleden maken geen deel meer uit van onze collectieve herinnering. De auteur laat zien wat denkers als Novalis, Hegel, Nietzsche, Husserl, Benda, De Rougemont en Kolakowski over het thema 'Europa' te berde hebben gebracht en dat kennis van hun opvattingen verhelderend kan zijn bij de beoordeling van het huidige debat. J.J.A. Mooij (1929) was hoogleraar in de analytische filosofie en in de algemene literatuurwetenschap in Groningen. Hij publiceerde o.m. De wereld der waarden (1987), Fictional Realities (1993), De andere aarde. Maanreisverhalen door de eeuwen been (1996) en Tijd en geest (2001; Engelse vertaling: Time and Mind, 2005).