Democratische deugden / Cleveringa-oratie / 2006

Naar aanleiding van het kwaad dat in de Tweede Wereldoorlog is geschied, gaat het - naar de woorden van de Italiaanse schrijver Primo Levi - om het nastreven van deugd en kennis om herhalingen van dit kwaad te voorkomen. Wat zijn de precondities om massaal geweld jegens bepaalde bevolkingsgroepen te voorkomen? In deze Cleveringa-oratie worden social-wetenschappelijke inzichten over destructieve groepstegenstellingen en groepsconflicten geordend en besproken. Vier complexe condities die elkaar onderling versterken, zijn bepalend voor een destructieve afloop van groepstegenstellingen: het overheersen van collectieve identiteiten, een polarisatieproces, de aard van groepsconflicten (gaat he tom belangen of om warden en geloofskwesties?) en de rol die niet-(h)erkende emoties als schaamte en woede spelen in de sprong van conflict naar geweld. De democratische rechtsstaat kan een dam opwerpen tegen de gezamenlijke kracht van deze condities, onder andere door het non-discriminatiegebod van artikel 1 van de Grondwet. Daarmee draagt de democratie bij aan een goed ge egreerde samenleving. Regels zijn echter hiervoor niet genoeg. Het ontwikkelen van persoonlijke identiteiten is belangrijk. Daarnaast kan de democratie worden versterkt door 'democratische deugden' die door iedere burger in his/her station and duty kunnen worden beoefend. Deugden zijn door en door democratisch.
Socioloog en jurist dr. mr. Kees Schuyt (1943) bekleedt in het academisch jaar 2006-2007 de Cleveringa-leerstoel, met als leeropdracht Recht en conflict: groepstegenstellingen en groepsconflicten in de hedendaagse samenleving. Schuyt is hoogleraar geweest in Nijmegen, Leiden en Amsterdam (UVA). Van 1988 tot 2005 was hij lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Sinds 1 januari 2005 is hij lid van de Raad van State.