HANDLEIDING BIJ HET GEBRUIK VAN DIT BOEK In een poging de verpleegkundige zorgverlening te standaardiseren, heeft de ‘North American Nursing Diagnosis Association’ (NANDA) een lijst met 72 verpleegkund:ge diagnoses gepubliceerd, die werden goedgekeurd op de ‘Seventh National Conference on Classification of Nursing Diagnoses’ in 1986 (NANDA 1986). Standaardisering van verpleegkundig handelen en de gebruikelijke terminologie is belangrijk om tot consequente zorgverlening te komen. Standaardisering vergroot de duidelijkheid in de communicatie tussen verpleegkundigen onderling, bij de dienstoverdracht en tussen verschillende gezondheidszorginstellingen. Volgens sommigen is de NANDA-lijst niet compleet. Het is niet mijn bedoeling om de volledigheid van deze lijst te beoordelen; wel acht ik het nodig de beschikbare verpleegkundige diagnoses aan de praktijk te toetsen. De NANDA stimuleert verpleegkundigen om nieuwe verpleegkundige diagnoses aan de eigen beroepsgroep voor te leggen na ze in een klinische setting te hebben getoetst en onderzocht. Een verpleegkundige diagnose is opgebouwd uit drie essentiële onderdelen, te zamen aangeduid als de PES-formule (Gordon, 1982). De P staat voor (gezondheids)probleem, de E voor de etiologie (of oorzaak)* en de S beschrijft het geheel aan symptomen, de zogenaamde ‘bepalende kenmerken’. Deze drie onderdelen worden met verbindende woorden samengevoegd tot een volledige formulering van de verpleegkundige diagnose. Voluit geschreven wordt de diagnose dan: probleem ‘samenhangend met’ beïnvloedende factoren (etiologie; zie noot) ‘gekenmerkt door’ symptomen (bepalende kenmerken). Het probleem kan worden omschreven als iemands reactie op de feitelijke of potentiële gezondheidsproblemen die bij de verpleegkundige anamnese worden opgetekend. De beïnvloedende factoren kunnen bestaan uit vroegere ervaringen van de patiënt, erfelijke factoren, omgevingsinvloeden of pathologische processen. De bepalende kenmerken beschrijven alles wat duidt op het bestaan van een specifiek probleem;
- Etiologie is de leer van ziekteoorzaken. In de betekenis van ‘oorzaak’ wordt het woord hier dus verkeerd gebruikt. Boven: ten suggereert etiologie een te sterk causaal verband dat lang niet altijd aantoonbaar is, en roept het binnen de context van een verpleegkundige diagnose onwenselijke associaties op met ziekte. Op grond van deze overwegingen hebben wij gemeend ‘etiologie’ te mogen vervangen door ‘beïnvloedende factoren’De beschrijving wordt afgelerd uit wat de patient zelf meedeelt en uit de verpleegkun dige obser vatie. Verpleegkundige diagnoses worden daarmee de basis van het verpleegplan. Dit hoek kan ebr t worden a s een richtht n bij het opstellen van verpleegplannen voor pa tiënten met uiteenlopende ps chiatrische ziektebeelden. Het grootste deel van de in houd ric at zac 1 op de ernstig zieke mens die verblijft op een afdeling voor kortdurende behandeling. Echter, veel van de verpleegkundige interventies kunnen ook toegepast worden in ambulante situaties. Voor de indeling in hoofdstukken is gebruik gemaakt van de psychiatrisch diagnosti. sche categorieën uit het classificatiesysteem van de Diagnostic and Statistee al Manual of Mental Disorders (DSM-MII-R), en wel in dezelfde volgorde. Dit houdt niet mn dat verpleegkundige diagnoses gebaseerd zijn op, of afgeleid zijn van medische diagnoses, maar is slechts bedoeld om de bruikbaarheid van dit boek te vergroten. Daarnaast suggereer ik niet dat de verpleegkundige diagnoses die vermeld worden bij iedere medische categorie, de enig mogelijke zijn. Het is echter wel zo dat bepaalde verpleegkundige diagnoses veel voorkomen bij personen met specifieke psychiatrische stoornissen. De in dit boek vermelde diagnoses zijn bedoeld als richtlijnen bij het opstellen van verpleegplannen, die voor iedere patnt op basis van de verpleegkundige anamnese apart uitgewerkt dienen te worden. leder hoofdstuk begint met een korte inleiding over de betreffende psychiatrisch diagnostische categorie. De inleiding bevat achtergrondinformatie die van nut kan zijn voor de verpleegkundige anamnese. Dit gedeelte omvat:
1. De stoornis. Een definitie en veel voorkomende subtypen of categorieën. 2 Predisponerende factoren. Informatie betreffende theorieën over de oorzaak; het betreft informatie die relevant is voor het formuleren van het deel van de verpleegkundige diagnose volgend op de verbindende woorden ‘samenhangend met’. 3. Symptomen. Subjectieve en objectieve gegevens met betrekking tot voor de stoornis kenmerkend gedrag. Deze gegevens kunnen, voor zover ze van toepassing zijn op de betreffende patiënt, verwerkt worden in het deel van de verpleegkundige diagnose volgend op ‘gekenmerkt door’. De informatie die aangeboden wordt bij iedere verpleegkundige diagnose omvat: 1. Definitie. Indien er reeds een NANDA-definitie is, dan wordt deze gebruikt. Voor de andere verpleegkundige diagnoses heb ik zelf definities geformuleerd; deze definities staan tussen vierkante haakjes […]. 2. Beïnvloedende factoren (‘samenhangend met’). Dit onderdeel behandelt invloeden en factoren die mogelijk samenhangen met het vastgestelde probleem. Niet door de NANDA goedgekeurde formuleringen staan tussen vierkante haakjes (…]. 3. Bepalende kenmerken (‘gekenmerkt door’). Dit onderdeel omvat klachten en verschijnselen die duiden op het feitelijk bestaan van het vastgestelde probleem. Ook híer staan niet door de NANDA goedgekeurde formuleringen tussen vierkante haakjes […].
