De onmogelijke politiek

In het politieke veld wordt de nationale gemeenschap altijd gezien als een uniek geheel dat een eigen identiteit heeft, sociaal en cultureel coherent is en als zodanig aangestuurd kan en moet worden. Dit denken is ook Nederlandse politici niet vreemd. Ook zij gaan uit van de vooronderstelling dat het eigen land karakteristieke trekken vertoont en dat er achter de horizon ook nog eens een specifiek nationaal geluk gloort dat gerealiseerd kan worden als de burgers maar loyaal samenwerken met het bevoegde bewind. Want dat heeft daartoe, beweert het, via de stembus het benodigde draagvlak gekregen. Niets is minder waar, want de vaderlandse gemeenschap is slechts een warrige, praktisch onbestuurbare verzameling van (sub-)gemeenschappen, een community of communities' die ook nog eens de invloed ondergaat van vele externe instanties en organisaties. Maar dat erkennen is politiek en psychologisch onmogelijk. Het geheel is de facto niet meer, maar minder dan de som der samenstellende delen. Maar dat baart leiders en verkiezingskandidaten geen zorgen. Hoe gefragmenteerder de samenleving, des te luider zetten zij de bazuin van de gelukzalige collectiviteit aan. In de door deregulering en decentralisatie gekenmerkte Nederlandse praktijk worden de burgers steeds meer geconfronteerd met langs elkaar heen werkende en soms tegenstrijdig handelende organisaties en semioverheden. Om maar te zwijgen over de invloed van de Europese instellingen. Dat levert gevoelens van desorientatie en frustratie op die hen naar de marges van het politieke spectrum duwen of van de stembus weghouden. Soms kiezen ze voor leiders die vertrouwen inboezemen, maar dat is ook niet altijd de oplossing. De op het schild geheven politici kunnen niet verhinderen dat het veel genoemde en geroemde draagvlak al maar dunner wordt. De sterk varierende opkomst bij verkiezingen laat zien dat de burgers nog maar weinig fiducie hebben in de leiders die het regeringscentrum bevolken en dat zij meer affiniteit hebben met hun directe leefomgeving.